TOTAL – EXXON MOBIL
Παταγονία, Αργεντινή – Εξόρυξη πετρελαίου με τη μέθοδο fracking
Παραβίαση συλλογικών δικαιωμάτων και του δικαιώματος στο περιβάλλον
Από την ανακάλυψη, στα τέλη του 2010, ενός από τα μεγαλύτερα σχιστολιθικά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, στην περιοχή Vaca Muerta στην επαρχία Neuquén στην αργεντίνικη Παταγονία, έχουν γίνει σοβαρές παραβάσεις σε περιοχές με ιδιαίτερη περιβαλλοντική αξία. Η δραστηριότητα πετρελαϊκών κολοσσών, όπως η Chevron, η Total, η Shell, η Exxon Mobil έχει πολλαπλές συνέπειες όπως είναι η παραβίαση των δικαιωμάτων των αυτόχθονων κοινοτήτων Mapuche, η αναγκαστική μετακίνηση των γεωργικών-παραγωγικών δραστηριοτήτων, η επανειλημμένη καταπάτηση του περιβαλλοντικού δικαίου και σωρεία ατυχημάτων/διαρροών.
Πενήντα χιλιόμετρα βόρεια της κοινότητας των Μαπούτσε βρίσκεται το Auca Mahuida, το οποίο είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά καταφύγια άγριας ζωής σ’ ολόκληρη τη στέπα. Πρόκειται για οικότοπο εξαιρετικής σημασίας καθώς φιλοξενεί είδη σπάνιων ζώων, κάποια από αυτά μάλιστα απαντώνται μόνο εκεί. Η περιοχή έχει χαρακτηριστεί ως ζώνη ειδικής προστασίας της ορνιθοπανίδας, δηλαδή ως Προστατευόμενη Περιοχή (ANP:Area Natural Protegida).
Επιπλέον, το όρος Auca Mahuida ήταν ανέκαθεν τόπος ιερός για τους κατοίκους της περιοχής, ενώ στην περιοχή υπάρχουν αρχαιολογικοί χώροι με πετρογλυφικά και βραχογραφίες από την προϊστορική εποχή.
Παρ’ όλο που η περιοχή είχε ενταχθεί στις Προστατευόμενες Περιοχές ήδη από το 2008, δεν εφαρμόστηκαν oi κανονισμοί και – αξιοποιώντας ένα νομικό κενό - οι εξορύξεις με τη μέθοδο της υδραυλικής ρωγμάτωσης (fracking) άρχισαν και συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Μάλιστα, στα περισσότερα «πηγάδια» έχουν διαπιστωθεί παραβάσεις, κάποιες από τις οποίες μάλιστα βρίσκονται μέσα στα όρια της Προστατευόμενης Περιοχής.
Εκτός από τις εγκαταστάσεις για τις εξορύξεις πετρελαίου και φυσικού αερίου, δημιουργήθηκαν μεγάλοι δρόμοι έκτασης πάνω από 1000 χλμ που έχουν μεγάλο αντίκτυπο στη χλωρίδα και στην πανίδα που υποτίθεται προστατεύεται. Για την κατάσταση αυτή ευθύνεται η τοπική αυτοδιοίκηση και οι πετρελαϊκές YPF, Shell, Total Austral, Exxon Mobil, Wintershall, Pan American Energy, GyP, EOG Resources και Medanio.
Κοντά στην Προστατευόμενη Περιοχή ζουν πολλές οικογένειες Κρεολών αγροτών/κτηνοτρόφων οι οποίοι καταγγέλλουν,μεταξύ άλλων, την απώλεια των βοσκότοπων λόγω της διάνοιξης δρόμων για τις πετρελαϊκές, τους θανάτους των ζώων τους και ρίψη υγρών αποβλήτων από τις διαχειρίστριες εταιρείες.
Ένα παράδειγμα για τη μυστικότητα που χαρακτηρίζει τις κινήσεις των πετρελαϊκών στην περιοχή Auca Mahuida είναι η περίπτωση της πετρελαιοπηγής PLY.x-1 στο block “Pampa Las Yeguas II”.
Η εξόρυξη άρχισε στις αρχές του 2013, σε μια περιοχή η πετρελαϊκή βιομηχανία δεν είχε δραστηριοποιηθεί ως τότε. Η Total ως διαχειριστής μαζί με την GyP, (την πετρελαϊκή εταιρεία της επαρχίας Neuquen), ενώ στην κοινοπραξία συμμετέχει και η YPF. Οι συμβάσεις υπογράφτηκαν χωρίς την ενημέρωση και τη συναίνεση των κατοίκων της περιοχής, μάλιστα οι όροι που τέθηκαν από τις πετρελαϊκές δεν έγιναν ποτέ εντελώς γνωστοί. Μέχρι σήμερα η αποσιώπηση των πληροφοριών από τις κρατικές αρχές συνδυάζεται με τη σιγή από τη μεριά των πετρελαϊκών, καθώς η Total δεν αποκαλύπτει τις τεχνικές που χρησιμοποιεί ή την έκταση των εργασιών με αντισυμβατικές μεθόδους στην χώρα.
Για να προχωρήσει το σχέδιο χρειαζόταν την περιβαλλοντική άδεια από τον φορέα της Προστατευόμενης Περιοχής, η οποία στη συνέχεια έπρεπε να εγκριθεί από το Υπουργείο Περιβάλλοντος. Ωστόσο, η σχετική άδεια από το Υπουργείο καθυστερούσε γιατί σκόνταφτε στη νομοθεσία που επιτρέπει τη χρήση των υπογείων υδάτων μόνο στην περίπτωση που δεν είναι πόσιμα.
Ενώ λοιπόν το Υπουργείο δεν είχε ακόμη ολοκληρώσει τη διαδικασία αδειοδότησης, οι εργασίες ξεκίνησαν προφανώς εν γνώσει του φορέα διαχείρισης της Προστατευόμενης Περιοχής... Δεν τηρήθηκε ούτε καν η τυπικά προβλεπόμενη από το νόμο διαδικασία ενώ η «παρασπονδία» του φορέα διαχείρισης της Προστατευόμενης Περιοχής επηρέασε την «δυναμική» στην περιοχή.
Βέβαια, οι κίνδυνοι από τις αντισυμβατικές μεθόδους εξόρυξης δεν περιορίζονται στην περιοχή Auca Mahuid. Στην τοποθεσία Aguada Pichana, επίσης στην επαρχία του Neuquén, η Total έχασε ένα ραδιενεργό κύλινδρο μέσα σ’ ένα «πηγάδι» και αυτό οδήγησε στο κλείσιμο και σφράγισμα της πετρελαιοπηγής.
Σύμφωνα με την έκθεση της Greenpeace που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2018, η Shell, η Total, η Exxon Mobil, η κρατική YPF και η Pan American Energy (θυγατρική της BP) με ανάθεση στην τοπική εταιρεία διαχείρισης απορριμμάτων Treater S.A., ρίχνουν χιλιάδες τόνους τοξικά απόβλητα σε παράνομες δεξαμενές λυμάτων. Ο εκπρόσωπος της Greenpeace Paul Horsman δήλωσε ότι «ο τρόπος που αυτές οι πετρελαϊκές εταιρείες λειτουργούν είναι ξεκάθαρος περιβαλλοντικός βανδαλισμός και δείχνει πόσο λίγο έλεγχο έχουν οι τοπικές αρχές στην πραγματικότητα».
Στη περιοχή Vaca Muerta βρίσκονται περίπου 830 «πηγάδια» υδραυλικής ρωγμάτωσης, κάθε ένα από αυτά παράγει από 600 έως 850 κυβικά μέτρα απόβλητα ανά μήνα λειτουργίας. Για να μεταφερθούν στα εργοστάσια επεξεργασίας, μεγάλο μέρος των αποβλήτων μεταφέρεται περνώντας μέσα από πόλεις, κοινότητες, πηγές πόσιμου νερού και αγροτικές καλλιέργειες.
Οι ερευνητές της Greenpeace των Άνδεων πήραν δείγματα από χώμα και λάσπη γύρω από τις πόλεις Añelo και Neuquén, καθώς και από τη μονάδας της Treater και από την ανάλυσή τους προέκυψαν μεγάλες συγκεντρώσεις σε υδρογονάνθρακες και σε πτητικές οργανικές ενώσεις. Η μόλυνση αυτή θέτει σε κίνδυνο την υγεία των κοινοτήτων στο Añelo, των οποίων το πόσιμο νερό και οι καλλιέργειες βρίσκονται λιγότερο από πέντε χιλιόμετρα μακριά από τους χώρους ρίψης των επικίνδυνων αποβλήτων των πετρελαϊκών. Μέσα σε λιγότερο από δύο χρόνια, η μία από αυτές τις δεξαμενές λυμάτων μεγάλωσε από έξι εκτάρια σε 13,6 εκτάρια, μέγεθος αντίστοιχο με 15 γήπεδα ποδοσφαίρου. Η επεξεργασία που γίνεται στα επικίνδυνα απόβλητα βρίσκεται σε αναντιστοιχία με τους εθνικούς και περιφερειακούς νόμους για την προστασία των κοινοτήτων και του περιβάλλοντος.
Τον Οκτώβριο του 2018 η Συνομοσπονδία Mapuche του Neuquén κατέθεσε μηνυτήρια αναφορά καλώντας την τον εισαγγελέα να ερευνήσει τυχόν εγκληματική ποινική ευθύνη.
Σύνδεσμοι (στα αγγλικά):
Έκθεση που δημοσίευσε το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (United Nations Human Rights Council), 2016: https://www.cetim.ch/wp-content/uploads/Dec_ONU-CETIM_Patagonie_ENG-1.pdf
Greenpeace investigation reveals Shell, Total, and other oil majors using illegal toxic waste dumps in Patagonia https://www.greenpeace.org/international/press-release/20061/investigation-shell-total-oil-illegal-toxic-waste/
The Guardian | Indigenous Mapuche pay high price for Argentina's fracking dream https://www.theguardian.com/environment/2019/oct/14/indigenous-mapuche-argentina-fracking-communities
